Η εκτέλεση των έξι… Τα σχετικά παρασκήνια… - Ο Θυμωμένος Έλληνας

Η εκτέλεση των έξι… Τα σχετικά παρασκήνια… (Γράφει ο καθηγητής μου φιλόλογος Οδυσσέας Β. Τσιντζιράκος)

Είδαμε ότι στις 6:30 το πρωί της 15ης Νοέμβρη του 1822 το επανα­στατικό στρατοδικείο ανακοίνωσε την απόφαση της καταδίκης των οκτώ υπευθύνων. Οι έξι εις θάνατον και οι δύο εις ισόβια δεσμά. Οι μελλο­θάνατοι μεταφέρονται στο Γουδί, ύστερα από τη θεία μεταλαβιά απ’ τον παπά Μερκούριο, και τον δραματικό αποχαιρετισμό των συγγενών και φίλων, μέσα σε κλάματα και σπαραγμούς, ενώ οι κατάδικοι πασχίζουν να δείχνουν ψύχραιμοι. Ατμόσφαιρα βαριά, καταθλιπτική. Η ώρα είναι ήδη 11η πρωινή. Το πλήθος του κόσμου πήρε θέσεις κάπως μακριά απ’ το σημείο, όπου στεκόταν οι άντρες του αποσπάσματος με τον αρχηγό τους, έτοιμοι καθ’ όλα για την εκτέλεση.

Οι μελλοθάνατοι κατεβαίνουν απ’ τα στρατιωτικά αυτοκίνητα, που τους μετέφεραν και μαζί τους προστίθεται και ο Δ. Γούναρης που τον έφεραν απ’ το νοσοκομείο στο οποίο νοσηλευόταν. Δεν δέχεται κανείς τους να τους δέσουν τα μάτια, αλλά κι ούτε κανείς τους θα εκφράσει κά­ποια τελευταία του επιθυμία. Στις 11:30, ο αρχηγός του αποσπάσματος διατάζει «πυρ». Ένα κροτάλισμα των όπλων και όλα πια τελείωσαν εκεί. Απέμεινε να δοθεί στα έκτακτα παραρτήματα των εφημερίδων το ακό­λουθο ανακοινωθέν: «Την 11ην και 30 της σήμερον εις τον παρά το Γουδί χώρον εξετελέ­σθη εν πλήρει στρατιωτική τάξει η θανατική εκτέλεσις των εξ καταδικα­σθέντων υπό τον εκτάκτου επαναστατικού στρατοδικείου υπευθύνων της Μικρασιατικής καταστροφής».

Η φοβερή είδηση προκάλεσε μεγάλη οδύνη και εκάλυψε την πρω­τεύουσα πένθιμη ατμόσφαιρα. Όλοι οι Έλληνες, ανεξάρτητα απ’ την κομματική τους τοποθέτηση, αντιμετώπισαν το γεγονός με βαθειά λύπη και περίσκεψη. Ταράχτηκαν φοβερά ακόμα και εκείνοι που εξώθησαν τα πράγματα ως την εκτέλεση, και γενικά ο ελληνικός λαός ζούσε πια με τον φόβο, την αγωνία και την ανησυχία για το μέλλον.

Κατάπληξη προκάλεσε η εκτέλεση των έξι και στη διεθνή κοινή γνώμη, καθώς ο παγκόσμιος τύπος ελεεινολογούσε την Ελλάδα και την πολιτική της. Δυστυχώς, τους δώσαμε και τη φορά αυτή εμείς το δικαί­ωμα και με την εκτέλεση των έξι απαλλάξαμε από τις ευθύνες τους τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Οι δυνάμεις αυτές με την αισχρή τους πολιτική για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους βύθισαν την Ελλάδα στην εθνική συμφορά και ξέπλυναν τις ευθύνες τους με εξιλαστήρια θύματα τους έξι. Το κακό είναι πως και πάλι μας χρησιμοποίησαν και έπαιξαν σε βάρος μας τα ανομικά τους παιχνίδια: Δηλαδή τα ανεπανόρθωτα χτυπή­ματα εναντίον του ελληνισμού με τη συνδρομή Ελλήνων πολιτικών.

Ο Αλ. Κοτζιάς στο βιβλίο του «Επίλογος στο Γουδί» (σελ. 106) γράφει: «Εκείνο το απόγευμα της 15ης Νοεμβρίου 1922 ενταφιάστηκαν οι ηγέτες του αντιβενιζελισμού».

Ορθόν βεβαίως και αληθές. Αλλά θα ήταν πλάνη φοβερή για όσους θα φτάσουν να πιστέψουν ότι έτσι αναστήθηκε ο Βενιζελισμός. Θα ήταν ανοησία να μετρούμε κομματικά κέρδη πάνω στα ερείπια του ελλη­νισμού. Ο στοιχειώδης σεβασμός στην ιστορική αλήθεια επιβάλλει να παραδεχτούμε ότι η Μικρασιατική καταστροφή ήταν για τον ελληνισμό το ανεπανόρθωτο πλήγμα! Και γι’ αυτό καταδικάστηκαν ορισμένοι υπεύ­θυνοι. Όχι όμως οι κύριοι υπαίτιοι! Κι αυτοί είναι οι σύμμαχοί μας της Αντάντ. Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία.

Και ειρωνεία είναι ότι οι Άγγλοι, που έκαμαν τα αδύνατα δυνατά να φτάσουν την Ελλάδα στο σημείο που την έφτασαν, κινούνταν κατά τη διάρκεια της δίκης να αποτρέψουν την ενδεχόμενη – μάλλον βέβαιη – θα­νατική καταδίκη! Ο πρεσβευτής Λίντλεϋ ζήτησε από τον Πλαστήρα ή να ματαιώσει τη δίκη ή να πιέσει τους στρατοδίκες να εκδώσουν αθωωτική απόφαση. Ο Πλαστήρας του έδωσε σκληρά να καταλάβει ότι ως αρχηγός της επαναστατικής κυβέρνησης θα σεβαστεί απολύτως την οποιαδήποτε απόφαση του στρατοδικείου.

Κι αφού οι Άγγλοι είδαν την ακαμψία του Πλαστήρα, τότε μέσω του υπουργού των Εξωτερικών λόρδου Κώρζον στράφηκαν προς τον Βενιζέλο, που τις ημέρες εκείνες βρισκόταν στο εξωτερικό ως διπλωματι­κός εκπρόσωπος της Ελλάδας, ώστε να συμμετάσχει τις διπλωματικές διεργασίες προς τη συνθήκη της Λοζάνης. Ο Βενιζέλος προσπαθούσε ν’ αποφύγει τις πιέσεις του Κώρζον, όσο μπορούσε.

Την ημέρα όμως που βγήκε η απόφαση του δικαστηρίου αναγκά­στηκε να υποκύψει στην απαίτηση του Άγγλου υπουργού Εξωτερικών και του υποσχέθηκε να επέμβει στην ελληνική κυβέρνηση, για να μην εκτελεστούν οι έξι. Όμως ρύθμισε τα πράγματα έτσι ώστε το τηλεγρά­φημά του να φτάσει στον Πλαστήρα, όταν είχε ήδη γίνει η εκτέλεση.

Εκατό χρόνια τώρα πλανάται στην ιστορία μας το ερώτημα: Αν το τηλεγράφημα του Βενιζέλου ερχόταν εγκαίρως, θα είχε αποτραπεί η εκτέλεση; Η απάντηση δεν μπορεί ακόμα να δοθεί με σιγουριά. Πρώτα, γιατί ο Πλαστήρας, αν και γνώριζε από πριν τις πιέσεις και τις φοβέρες, εντούτοις προχώρησε και φάνηκε συνεπής στη δήλωσή του ότι θα σεβα­στεί την όποια απόφαση του δικαστηρίου.

Ύστερα, γιατί ο Βενιζέλος το τηλεγράφημα το έστειλε για τον τύπο! Για να κάμει το κέφι του Κώρζον. Αργότερα ο Βενιζέλος σε φίλους του φέρεται να είπε για τους έξι: «Αυτοί οι άνθρωποι κι αν επρόκειτο ν’ αναστηθούν, πάλι έπρεπε να εκτελεστούν». Αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την περίπτωση να είχε μεταστραφεί η κατάσταση και να μην έφτανε η επαναστατική κυβέρνηση στην εκτέλεση. Πάντως, ο ηγέτης των φιλελευθέρων ήθελε την τιμωρία των ενόχων, αλλά δεν πίστεψε ποτέ ότι τους βάραινε η εσχάτη προδοσία. Άρα δεν περίμενε τη θανατική τους κα­ταδίκη. Απ’ την άλλη, όμως, δεν ήθελε να τα χαλάσει με τον Πλαστήρα…

Άξιο αναφοράς είναι και το ακόλουθο περιστατικό, όπως και αυτό το αναφέρει ο Κ. Παπαδημητρίου στο βιβλίο του «Ιστορία της νεότερης Ελλάδος», τόμος β, σελ. 435.

Το πρωινό της 15ης Νοέμβρη 1922, πριν την εκτέλεση, ο Πλαστήρας είχε δεχτεί αρκετές ειδοποιήσεις φίλων ότι έπρεπε να περιμένει τη γνώμη του Βενιζέλου, πριν υπογράψει την απόφαση του Στρατοδικείου. Τον επισκέφθηκε, μάλιστα, στο σπίτι του και ο ξεχωριστός φίλος του Γ. Πα­πανδρέου, ο άνθρωπος που είχε συντάξει το κατηγορητήριο εναντίον των ενόχων. Ο Παπανδρέου τού συνιστούσε να μην υπογράψει τη θανατική εκτέλεση. (Ας σημειωθεί ότι η θανατική καταδίκη ήταν ήδη βέβαιη από τη σύνταξη του κατηγορητηρίου).

– «Το υπέγραφα το διάταγμα», είπε ο Πλαστήρας

– «Κι αν έρθει το τηλεγράφημα του Βενιζέλου συνιστώντας να μη γίνουν οι εκτελέσεις;», τον ρωτά ο Παπανδρέου.

– «Δεν μπορώ να αλλάξω. Έδωσα τον λόγο μου. Άλλωστε τηλεγρά­φημα του Βενιζέλου δεν ήλθε».

– «Κι αν έλθει; Σκέπτεσαι την θέσιν σου; Πώς θα δικαιολογηθείς δια την εκτέλεσιν, όταν θα υπάρχουν συστάσεις των συμμάχων να μη γίνει, γιατί θα ζημιωθούν τα εθνικά συμφέροντα;».

Πηγή