Η άγνωστη φονική αερομαχία: Η κατάρριψη του τουρκικού μαχητικού που άνοιξε πυρ εναντίον των ελληνικών F-5

Στις 21 Οκτωβρίου οι τουρκικές αεροπορικές παραβιάσεις και παραβάσεις στο Αιγαίο προσέγγισαν τα επίπεδα ρεκόρ (45).

Η ιστορία της εικονικής εμπλοκής ελληνικών και τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών κοντεύει να συμπληρώσει χρονικά μισό αιώνα, αφού οι γειτονικές προκλήσεις από αέρος έχουν τη ρίζα τους στις μαύρες μέρες της Κύπρου το 1974. Τότε ξεκίνησαν οι μαζικές είσοδοι των τουρκικών μαχητικών στο FIR Αθηνών. Τα προηγούμενα χρόνια, υπήρχαν μόνο μεμονωμένα περιστατικά, στα οποία μόλις οι Τούρκοι αεροπόροι αντιλαμβανόταν την παρουσία της ελληνικής αναχαίτισης, αποχωρούσαν άμεσα.

Η ιστορία της εικονικής εμπλοκής ελληνικών και τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών κοντεύει να συμπληρώσει χρονικά μισό αιώνα, αφού οι γειτονικές προκλήσεις από αέρος έχουν τη ρίζα τους στις μαύρες μέρες της Κύπρου το 1974. Τότε ξεκίνησαν οι μαζικές είσοδοι των τουρκικών μαχητικών στο FIR Αθηνών. Τα προηγούμενα χρόνια, υπήρχαν μόνο μεμονωμένα περιστατικά, στα οποία μόλις οι Τούρκοι αεροπόροι αντιλαμβανόταν την παρουσία της ελληνικής αναχαίτισης, αποχωρούσαν άμεσα.

Η εισβολή στην Κύπρο οδήγησε την τουρκική αεροπορία να κλιμακώσει τις ενέργειές της, επιδιώκοντας μέχρι και την κατάρριψη ελληνικού μαχητικού, με σαφή στόχο να στείλει το μήνυμα του «δεύτερου μετώπου» στο Αιγαίο. Απώτερος σκοπός ήταν να αποκόψει την ελληνική Πολεμική Αεροπορία από τις επιχειρήσεις στην Κύπρο, καθώς υπήρχε η ανησυχία ότι μια ενδεχόμενη συμμετοχή της σε αυτές θα έθετε σε κίνδυνο το τουρκικό προγεφύρωμα εκεί.

Εκείνες τις τεταμένες ημέρες βέβαια τα όρια της εικονικής από την πραγματική εμπλοκή ήταν τόσο λεπτά που τα πάντα κρεμόταν από μία κλωστή. Αυτή η κλωστή έσπασε την τρίτη ημέρα της εισβολής, στις 22 Ιουλίου του ’74, οπότε και η αεροπορική δραστηριότητα πάνω από το Αιγαίο ήταν εξαιρετικά αυξημένη, με τα τουρκικά μαχητικά να προσβάλλουν μαζικά τον εναέριο ελληνικό χώρο.

Στα ελληνικά αεροδρόμια, οι χειριστές βρίσκονταν μέσα στα κόκπιτ των αεροσκαφών, σε ετοιμότητες των δύο ή πέντε λεπτών. Μεταξύ αυτών, ο υποσμηναγός Γιάννης Δινόπουλος και ο ανθυποσμηναγός Θωμάς Σκαμπαρδώνης, χειριστές της 337 ΜΑΗ (Μοίρας Αναχαίτισης Ημέρας) που έδρευε τότε στην 111 ΠΜ της Ν. Αγχιάλου.

Σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές πιλότοι πριν χρόνια, σε συνεντεύξεις τους στα περιοδικά Cockpit και Πόλεμος & Ιστορία, τα ιστορικά γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής.

Γύρω στις 13.30 οι δύο χειριστές των αεροσκαφών τύπου F-5 έλαβαν διαταγή απογείωσης. Λόγω βλάβης στον ασύρματό του, ο Δινόπουλος διέταξε τον Σκαμπαρδώνη να ηγηθεί του σχηματισμού ως Νο 1, όπως και έγινε. Ο Σκαμπαρδώνης ακολουθώντας τις οδηγίες του σταθμού ραντάρ του Πηλίου (“Joker”) κατευθύνθηκε προς το Β. Αιγαίο, ενώ ο Δινόπουλος τον ακολουθούσε καλύπτοντάς τον από ψηλότερα.

Κατευθυνόμενος προς την περιοχή μεταξύ Αγ. Ευστρατίου και Λήμνου, σε ύψος 18.000 ποδιών, ο Σκαμπαρδώνης ειδοποιήθηκε από το Joker ότι τα εχθρικά ίχνη πλησίαζαν και σχεδόν αμέσως είδε δύο τουρκικά F-102 σε κλειστό σχηματισμό στα αριστερά του, σε απόσταση περίπου 200 μέτρων. Αμέσως έστριψε σκληρά αριστερά προκειμένου να βρεθεί πίσω τους, ενώ και τα τουρκικά αεροσκάφη έκαναν το ίδιο, προσπαθώντας να βρεθούν στην «ώρα 6» του ελληνικού F-5.

Ο Σκαμπαρδώνης συνέχισε την κλειστή αριστερή στροφή με μέγιστες τιμές επιτάχυνσης προκειμένου να διατηρήσει οπτική επαφή με τα εχθρικά αεροσκάφη. Όταν το υψόμετρο του έδειξε τα 10.000 πόδια, ξεκίνησε επιθετικούς ελιγμούς προσπαθώντας να εντοπίσει τους διώκτες του, που προς στιγμήν τους είχε χάσει και τον είχαν χάσει. Ο Δινόπουλος, που ακολουθούσε τον Σκαρμπαδώνη από μεγαλύτερο ύψος, δεν έγινε αντιληπτός από τους Τούρκους χειριστές. Όταν αυτό συνέβη, ήταν πολύ αργά για εκείνους…

Από το «παρασκήνιο» ο Δινόπουλος παρακολουθούσε με κάθε λεπτομέρεια όλη την εξέλιξη της αερομαχίας, πετώντας προς την περιοχή της εμπλοκής. Ήταν τότε, που είδε με τρόμο τις καταπακτές του Νο. 1 του τουρκικού σχηματισμού να ανοίγουν και ελάχιστα δευτερόλεπτα μετά ένα βλήμα Falcon να εκτοξεύεται εναντίον του «μικρού». Η γέμιση του πυραύλου ήταν ικανή να κομματιάσει το ελληνικό F-5, ωστόσο δεν βρήκε ποτέ το στόχο του. Ο λόγος ήταν ότι ο Σκαμπαρδώνης παρέμενε σε κλειστή, παρατεταμένη στροφή με μεγάλες επιταχύνσεις, επιλογή που του έσωσε τη ζωή.

Η αστοχία αυτή θα ήταν η τελευταία ευκαιρία που θα είχαν τα F-102 απέναντι στα ελληνικά μαχητικά, καθώς ο χρόνος κυλούσε πλέον σε βάρος τους.

Χωρίς να έχει γίνει αντιληπτός από τους επίδοξους «αιμοχαρής» κυνηγούς του, ο Δινόπουλος πλησίαζε τον εχθρικό σχηματισμό, μειώνοντας συνεχώς την απόσταση που τον χώριζε από αυτούς. Την ώρα που οι διακόπτες επιλογής τον πίνακα οπλισμού του F-5 γυρνούσαν στη θέση «ON», ο Έλληνας χειριστής δεν είχε πια καμία αναστολή για το αν θα έπρεπε να τιμωρήσει τον εχθρό. Από τις δύο επιλογές που είχε, τα πυροβόλα των 20 χιλιοστών και τους πυραύλους Sidewinder, επέλεξε τη δεύτερη: τη πιο θανατηφόρα δηλαδή για το Νο. 2 τουρκικό μαχητικό.

Ο πρώτος πύραυλος αστόχησε, καθώς η κεφαλή του δεν είχε προθερμανθεί αρκετά. Χωρίς δισταγμό, ο Δινόπουλος σημάδεψε ξανά το προπορευόμενο F-102 με το δεύτερο πύραυλό του. Όταν ακούστηκε καθαρά ο χαρακτηριστικός συνεχής ήχος του «εγκλωβισμού», η τελευταία ανάσα του Επισμηναγού Σονούρ κόπηκε στη μέση. Τα βλήμα έσκισε σαν κάτασπρη σαΐτα τον ουρανό και κομμάτιασε κυριολεκτικά το F-102, το οποίο εξερράγη την επόμενη στιγμή.

Ο Δινόπουλος αναγκάστηκε να κάνει απότομο δεξί «break», προκειμένου να μην χτυπηθεί από τα φλεγόμενα κομμάτια του τουρκικού μαχητικού. Την ίδια ώρα ο Σκαμπαρδώνης είδε ξαφνικά να σηκώνεται ένας τεράστιος πίδακας νερού από τη θάλασσα. Λίγο αργότερα και ενώ είχε πια προσγειωθεί, παρατήρησε ότι από τα ακροπτερύγια του σκάφους του Δινόπουλου, που περνούσε πάνω από το διάδρομο, έλειπαν και οι δύο Sidewinder. Η χαρά του αυτόματου συνειρμού ήταν ανείπωτη. Τα συντρίμμια του σκάφους που είχαν δημιουργήσει τον πίδακα δεν ήταν του συντρόφου του, αλλά ένα από τα δύο εχθρικά.

Σε ότι αφορά το δεύτερο Τούρκο χειριστή, είχε την ίδια τραγική μοίρα με τον Σονούρ, αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Έχοντας δει μπροστά στα μάτια του την ανατίναξη του ομόσταυλου αεροσκάφους, το ηθικό του τσάκισε. Το σοκ του Αντισμήναρχου Σαγίφ Βασίν ήταν τέτοιο που τράπηκε άμεσα σε φυγή, ακολουθώντας ωστόσο μια αλόγιστη πορεία. Ο τρόπος περιπλάνησης του στο Αιγαίο μόνο σε ισχυρό κλονισμό θα μπορούσε να αποδοθεί. Αντί να κατευθυνθεί ανατολικά προς την Ιωνία, διατήρησε αντίθετη πορεία και σε κάποια στιγμή φάνηκε να φθάνει στο ύψος της… Τανάγρας.

Η άσκοπη περιπλάνηση στο Αιγαίο, σε συνδυασμό με την υπερβολική χρήση του μετακαυστήρα, τον οδήγησαν μοιραία στην εξάντληση των καυσίμων του, πριν προλάβει να επιστρέψει στη βάση του. Κάπου στα παράλια της Σμύρνης πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση σε έναν… αυτοκινητόδρομο, με αποτέλεσμα το F-102 να καταστραφεί και αυτός να υποστεί σοβαρά τραύματα. Λίγο αργότερα, μεταφερόμενος στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Σμύρνης, ξεψύχησε.

Ο Γιάννης Δινόπουλος αποστρατεύθηκε από την Πολεμική Αεροπορία με το βαθμό του σμηνάρχου, ενώ ο Θωμάς Σκαμπαρδώνης με το βαθμό του ταξιάρχου. Αρκετά χρόνια μετά την αερομαχία, όταν ο Σκαμπαρδώνης υπηρετούσε στο «Air-South Command» του ΝΑΤΟ στη Νάπολη, ένας Τούρκος αξιωματικός της αεροπορίας που συζητούσε μαζί του, ισχυρίστηκε ότι δύο τουρκικά F-102 είχαν καταρρίψει δύο ελληνικά F-5. Όταν ο Σκαμπαρδώνης τον ρώτησε «μοιάζω με φάντασμα;», ο Τούρκος έχασε τα λόγια του, συνειδητοποιώντας λίγο αργότερα ότι η πολεμική προπαγάνδα είχε μετατρέψει την πρώτη και τελευταία μεγάλη ήττα των Τούρκων στο Αιγαίο σε μια περιφανή νίκη.

Πηγές: veteranos.gr, enkripto.gr

και εδω